Vormen drones werkelijk een gevaar voor kerncentrales?

De laatste tijd wordt er veelvuldig melding gemaakt van kerncentrales die door drones worden overvlogen. Enkele weken geleden was er in Frankrijk sprake van een reeks incidenten waarbij nucleaire installaties werden bezocht door onbemande luchtvaartuigen, en gisteren nog werd de kerncentrale bij het Belgische Doel overvlogen door een drone. Maar in hoeverre vormen kleine onbemande luchtvaartuigen daadwerkelijk een veiligheidsrisico voor kerncentrales?

De snelle ontwikkelingen op het gebied van de onbemande luchtvaart leiden tot toenemende zorgen over de veiligheid van bijvoorbeeld luchthavens en andere civiele werken. In binnen- en buitenland worden er steeds vaker incidenten gemeld waarbij UAVs betrokken zijn. Meestal gaat het om onbedoelde situaties door onoordeelkundig gebruik van consumentendrones, maar het vraagt weinig voorstellingsvermogen om te bedenken dat misbruik van onbemande luchtvaartuigen door kwaadwillenden zeer vervelende consequenties kan hebben voor de openbare veiligheid.

 

De reden dat drones steeds vaker in verband worden gebracht met mogelijke aanslagen op kerncentrales is dat er afgelopen maanden een aantal keer melding is gemaakt van overvliegende UAVs bij nucleaire installaties. Die incidenten worden breed uitgemeten in de media, en ook politici laten zich niet onbetuigd: zo noemden Franse politici noemen de dronevluchten boven kerncentrales ‘onverantwoordelijk’ en ‘vergelijkbaar met digitale aanvallen via internet’.

Maar loopt het werkelijk zo’n vaart? Moeten we ons zorgen maken om (commercieel verkrijgbare) drones die mogelijk een gevaar vormen voor kerncentrales? Of valt het allemaal wel mee en wordt het risico zwaar overtrokken door media en politici? Hieronder worden een drietal scenario’s waarbij Small Unmanned Aerial Vehicles (sUAVs) betrokken zouden kunnen zijn op een rijtje gezet.

Scenario 1. Terroristische aanslag door een drone

Een aanslag door een onbemand luchtvaartuig is vaak het eerste waar men aan denkt bij meldingen van ongewenste dronebezoeken aan kerncentrales. Het is inderdaad niet moeilijk om met een drone op te stijgen in de buurt van een centrale en deze te laten crashen op of nabij het reactorgebouw.

Het is echter niet waarschijnlijk dat een klein onbemand luchtvaartuig – al dan niet uitgerust met een paar kilo aan explosieven – structurele schade kan veroorzaken aan de metersdikke betonnen omhulling van een reactorgebouw. Kerncentrales worden gebouwd om natuurrampen zoals aardbevingen, overstromingen en tornado’s te doorstaan. Zelfs een vliegtuigcrash op of in de buurt van een kerncentrale mag niet leiden tot het vrijkomen van radioactief materiaal.

De krachtigste multirotors van dit moment kunnen hooguit een paar kilo aan explosieven vervoeren. Detonatie hiervan aan de oppervlakte van een reactorkoepel zou relatief weinig schade aanrichten doordat de explosieve kracht niet goed gericht kan worden, waardoor het merendeel van de ontploffingsenergie verloren gaat. Toch moeten drones niet onderschat worden; volgens een Britse beveiligingsexpert zijn veel barrieres ‘gedateerd’ en niet ontworpen om geavanceerde UAVs weg te houden.

Naast een directe aanval op de reactor zelf zou een terrorist zich ook kunnen richten op de koelsystemen. Maar in principe mag schade aan het koelsysteem van een kerncentrale bij moderne centrales niet leiden tot een ongecontroleerde nucleaire reactie, zoals die ten grondslag lag aan de kernramp bij Tsjernobyl in 1986. De kernreactie bij moderne centrales stopt automatisch bij een falend koelsysteem waardoor een explosie van het reactorvat of een meltdown uitgesloten is.

 

Scenario 2. Reconnaissance vanuit de lucht

Waarschijnlijker is het scenario dat een drone wordt ingezet om het complex rondom de centrale nauwkeurig in kaart te brengen, om zodoende een latere aanslag te plannen die gericht is op de zwakke plekken van het complex, voor zover die er zijn. Dit zou echter betekenen dat de UAV systematisch en langdurig boven het terrein van de centrale zou moeten vliegen; iets wat niet onopgemerkt zou mogen blijven. Een UAV die ongestoord het terrein kan bereiken zou daarnaast ook gebruikt kunnen worden om materialen achter te laten die later door terroristen die binnen zijn geraakt worden opgepikt.

Op dit gebied hebben beveiligingsbedrijven nog wel wat werk te verzetten, want het lijkt erop dat het vanuit de lucht verkennen van een kerncentrale tot dusver ongestoord mogelijk is. Maatregelen die men zou kunnen nemen bestaan uit het aanleggen van detectiesystemen die kleine luchtvaartuigen kunnen opmerken en tijdig alarm slaan, of het installeren van een systeem dat de radiocommunicatie tussen piloot en drone verstoort of zelfs de controle over de drone over kan nemen. In Nederland wordt in opdracht van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid gewerkt aan de ontwikkeling van dergelijke systemen.

Scenario 3. Sabotage aan het hoogspanningsgedeelte van een centrale

Het meest realistische scenario waarbij een UAV schade zou kunnen veroorzaken is wanneer de aansluiting van de centrale op het hoogspanningsnet wordt gesaboteerd. Een goed gecoördineerde vlucht van een UAV die voorzien is van een flink stuk elektriciteitskabel kan leiden tot kortsluiting en brand in het hoogspanningsgedeelte, waardoor de centrale mogelijk voor langere tijd van het hoogspanningsnet afgeschakeld moet worden.

Dat kan vervelende maatschappelijke consequenties hebben, tot aan – in België momenteel een zeer reëel scenario – het uitvallen van delen van het landelijke elektriciteitsnet aan toe. Dit risico betreft overigens ook conventionele energiecentrales, waarvan de hoogspanningsinstallaties doorgaans ook in de buitenlucht aangelegd zijn.

 

Conclusie

Op de vraag of drones een gevaar vormen voor kerncentrales is het antwoord ja en nee. Ja, een UAV kan op een dusdanige manier worden ingezet dat er sprake is van een veiligheidsrisico. Het saboteren van het hoogspanningsgedeelte van een kerncentrale is daarbij het meest voor de hand liggende scenario, maar dat kan ook reguliere elektriciteitscentrales treffen.

Een scenario waarbij er structurele schade wordt toegebracht aan de nucleaire installaties zelf, met het vrijkomen van radioactief materiaal tot gevolg, is echter zeer onwaarschijnlijk. Een klein onbemand luchtvaartuig kan hiervoor te weinig schade aanrichten aan de omhulling van de reactorinstallatie.

Als we al ons zorgen moeten maken om terroristische aanslagen met behulp van drones dan kunnen we onze aandacht beter richten op de petrochemische installaties bij Pernis, waar allerlei leidingen met daarin gevaarlijke chemische stoffen open en bloot liggen.

Voor kerncentrales lijkt het gevaar dat uitgaat van drones wel mee te vallen. Met name de beeldvorming in de media en de herinnering aan kernrampen zoals bij Tsjernobyl en Fukushima lijken bij te dragen aan de huidige maatschappelijke en politieke onrust. Desalnietemin doen veiligheidsfunctionarissen van energiecentrales (dus niet alleen kerncentrales) er verstandig aan om de risico’s die de steeds bredere beschikbaarheid van sUAVs vertegenwoordigt goed in kaart te brengen, en maatregelen te nemen om drones in ieder geval tijdig te kunnen detecteren en hier adequaat op te reageren, om stroomuitval en de bijkomende maatschappelijke schade te voorkomen.