#advFAQPro

In hoeverre moet je volgens de wet een drone handmatig kunnen bedienen? #vraaghetNLR

In de vraag- en antwoordserie #vraaghetNLR zijn we alweer aangeland bij de derde vraag uit de serie vragen die werden ingestuurd door onze lezers. Deze keer gaat de vraag over de definitie ‘besturing van een drone’. Volstaat het voor de wet als je de drone met een eenknopsafstandsbediening automatisch kunt laten landen of terugkeren, of moet er sprake zijn van een volwaardige controller?

De context van de vraag betreft automatisch vliegende of autonome drones. Als in de nabije toekomst drones geheel zelfstandig missies uitvoeren, dan is er eigenlijk geen sprake meer van menselijke bediening. Maar de wet is nog altijd ingericht op drones die handmatig bestuurd worden: vliegvaardigheid is dan ook één van de vaardigheden waarover dronepiloten moeten beschikken, middels de welbekende stickbediening.

Wat betekent dat voor partijen die volledig autonome drones ontwikkelen of willen inzetten? Wat moeten zij regelen om binnen de kaders van de wet te mogen vliegen met een drone die misschien helemaal geen traditionele controller meer heeft? En hoe zit het met de aankomende Europese regelgeving: voorziet die wel in automatisch/autonoom vliegende drones die geen mogelijkheid voor handmatige besturing hebben?

De vraag:

Een drone-piloot bestuurt een drone, maar wat houdt dit ‘besturen’ precies in? In veel gevallen vliegt een drone namelijk een geprogrammeerde missie. In geval van nood kan de piloot de besturing overnemen, maar welke functies van de besturing moeten dan over te nemen zijn? Is het voldoende om commando’s te kunnen sturen zoals “Fly to position (lat, lon)”, “Land now” en “Return to home”? In het geval van EVLOS of BVLOS kun je nauwelijks in “manual mode” vliegen. Worden voor vluchten die vallen onder een “gewone” licentie meer eisen gesteld aan de bestuurbaarheid? Wat zijn de minimale functies van de besturing voor zowel VLOS als EVLOS/BVLOS?

Het antwoord van NLR:

Beroepsmatige operaties met drones zijn geregeld in de Regeling op afstand bestuurde luchtvaartuigen (ROABL). Deze regeling stelt de kaders en eisen vast met betrekking tot organisatie, drone en piloot. De ROABL beschrijft voor de piloot de eisen voor het behalen van het drone brevet (Remote Pilot License, RPA-L). Zowel voor het VLOS als het EVLOS brevet worden er een aantal vaardigheden vereist voor basis vliegtechnieken (manoeuvres zoals achtpatronen). De ROABL vermeldt verder: “deze manoeuvres dienen allemaal, zowel handmatig, in het geval de RPAS deze besturingsmode heeft, als met de autopilot uitgevoerd te worden.”

Onder de huidige regelgeving moet je dus zodanig kunnen sturen dat je die manoeuvres kunt uitvoeren. De mens bepaalt daarbij waar de drone vliegt (positie, richting, hoogte, snelheid), door handmatig sturen of door het instellen van een autopilot (GPS track en grondsnelheid commando’s, of waypoints).

In de praktijk

In de praktijk zijn veel drones uitgerust met handmatige besturing, vaak ondersteund door een autopilot (zoals assisted mode, GPS mode, atti (attitude) mode, etc.).

Een voorbeeld van de minimale eisen aan besturing vinden we bij de SenseFly eBee. Dit is één van de meest geautomatiseerde toestellen die we bij het NLR tegenkomen bij de technische keuring voor het Speciaal Bewijs van Luchtwaardigheid (S-BvL). De eBee wordt geheel vanaf het grondstation bestuurd, door middel van waypoints en knoppen zoals ‘Go to home’, ‘Land now’, etc. Er is een back-up handzender waarmee de eBee volledig handmatig bestuurd kan worden, maar deze wordt niet vaak gebruikt: bij de keuring voor het S-BvL wordt het toestel in assisted mode gevlogen. Ook is er een manual mode aanwezig die bij de keuring niet word gedemonstreerd omdat het vlieggedrag hiermee erg nerveus is en het gebruik hiervan niet onder de garantie valt. In geval van ‘nood’ is het dus altijd mogelijk om als vlieger in te grijpen, hetzij door handmatig te sturen, een waypoint te verschuiven of door een ‘Land now’ commando te geven.

EVLOS / BVLOS

Voor Extended Visual Line of Sight (EVLOS) of Beyond Visual Line of Sight (BVLOS) operaties is handmatig besturen inderdaad nauwelijks haalbaar. In dat geval kan er dus gestuurd worden in een assisted/GPS mode of automatisch door het opgeven van waypoints.

BVLOS operaties kunnen nu alleen worden gerealiseerd onder een ontheffing van ILT, maar binnenkort (waarschijnlijk in april/mei 2020) wordt de ROABL (nationale regelgeving) vervangen door Europese regelgeving vanuit EASA. Onder de EASA regelgeving wordt BVLOS vliegen misschien mogelijk onder een standaardscenario in de specific categorie. De precieze regels zijn nog onduidelijk, maar je kunt er van uit gaan dat automatisch waypoints vliegen de standaard is, en dat je als vlieger moet kunnen ingrijpen.

Bij het NLR lopen er verschillende onderzoeksprojecten waarbij BVLOS gevlogen zal worden. Bij deze projecten wordt er automatisch gevlogen door het volgen van waypoints. Tegelijkertijd kan de piloot altijd ingrijpen door waypoints te verplaatsen of over te schakelen naar GPS assisted mode. In een noodgeval zou er ook volledig handmatig gevlogen kunnen worden, omdat het ‘fixed wing’ toestellen betreft, maar dat is wel lastig, omdat de toestellen dan, BVLOS, moeilijker te besturen zijn.

In de toekomst: autonoom vliegen

Er wordt veel gesproken over autonoom vliegen, waarbij een drone zelfstandig vliegt. Autonomie van drones kan bestaan uit verschillende niveaus: van weinig autonomie (het toestel doet een voorstel, de mens keurt dat goed) via meer autonoom (toestel informeert mens over zijn beslissingen tot volledig autonoom (totale onafhankelijkheid van een piloot/operator).

Vaak wordt ‘autonoom’ verward met ‘automatisch’: huidige drone vluchten in Nederland zijn soms automatisch (door middel van waypoints), maar niet autonoom. Je zou hoogstens de ‘return-to-home’ functie autonoom kunnen noemen: het apparaat beslist zelf, als de radio-link kwijt is, om terug te komen en de mens kan daar niet meer op ingrijpen (zolang de link kwijt is).

Binnen de ROABL mag er niet autonoom gevlogen worden, maar in de concept richtlijnen van EASA wordt al gesproken over autonoom opereren. Er wordt aangegeven dat autonome operaties niet zullen worden toegestaan in de open categorie, maar alleen in de specific (vergelijkbaar met het huidige ROC) of certified categorieën. Daarnaast is de verwachting uitgesproken dat voor operaties met een hoge mate van autonomie een aparte toestemming vereist blijft totdat voldoende ervaring is opgedaan, omdat autonoom vliegen nog voornamelijk in het onderzoeksstadium is.

EASA geeft ook al aan dat in ieder geval een risico analyse gedaan moet worden van de autonome operatie, waarbij het risico, zoals voor elke operatie, gemitigeerd moet worden tot een acceptabel niveau.

Of en hoe je moet kunnen ingrijpen bij autonome operaties is dus nog helemaal niet duidelijk. Voorlopig blijft de mens de baas en eindverantwoordelijk, doordat ingegrepen kan worden in de automatische vluchtuitvoering. Een eerste stap van autonomie zou kunnen zijn dat een toestel zelf beslist hoe het uitwijkt voor ander verkeer, maar ook daar zal de mens in eerste instantie nog de mogelijkheid krijgen om in te grijpen.

Dit artikel maakt deel uit van de vraag- en antwoordcampagne #vraaghetNLR, waarbij experts van NLR antwoord geven op vragen van Dronewatch-lezers. Kijk voor meer informatie over de diensten die NLR levert aan professionele dronevliegers op nlr.nl/dronecentre.

Avatar foto

Jasper van der Vorst

Jasper is expert op het gebied van vluchtvoorbereiding van complexe vliegoperaties. Hij is NLR’s post holder operations en verantwoordelijk voor de supervisie op de vliegers.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Meld je aan voor onze nieuwsbrief!

Vul hieronder je gegevens in en blijf op de hoogte.

Open nieuwsbrief aanmeldformulier