Inzet politiedrones tijdens coronacrisis leidt tot privacyzorgen

Afgelopen week experimenteerde veiligheidsregio Noord-Holland Noord voor het eerst met de inzet van speakerdrones om op afstand mensen te kunnen toespreken. Ook bij een drukbezochte markt in Den Haag werd een drone ingezet, om toezicht te houden en bezoekers te wijzen op de afstandsrichtlijnen in verband met het coronavirus. Verschillende raadsleden en opiniemakers vrezen echter een inbreuk op de privacy.

Black Mirror

Het lijkt op een scene in een aflevering van Black Mirror. Je loopt nietsvermoedend op het strand, en ineens komt er uit het niets een drone op je af die middels een luidspreker sommeert om meer afstand van elkaar te houden. De drone wordt op afstand bestuurd door politiemensen die vanuit de lucht in de gaten houden waar er zich groepjes mensen op het strand bevinden.

Afgelopen week werd dit scenario werkelijkheid, bij het strand ter hoogte van Castricum. Daar experimenteerde handhavers van veiligheidsregio Noord-Holland Noord voor het eerst in Nederland met de nieuwe methode. Dit in navolging van veel andere Europese politiekorpsen, die de mogelijkheden die drones bieden op het vlak van crowd control van harte aangrijpen in de strijd tegen het coronavirus.

Niet alleen boven het strand maar ook in de stad werd er afgelopen week geëxperimenteerd met een drone ten behoeve van monitoring en crowd control: zo vloog er op zaterdag 28 maart ook een speakerdrone rond boven het Kaapseplein in Den Haag, waar zich volgens de politie op dat moment veel te veel mensen bevonden.

Privacyzorgen

Verschillende Haagse raadsleden maken zich echter zorgen over de plotselinge opmars van politiedrones. Zij vrezen dat de privacy in het geding komt. GroenLinks, de PvdA, de Haagse Stadspartij (HSP) en de Partij van de Dieren (PvdD) hebben interim-burgemeester Johan Remkes om opheldering gevraagd.

“We moeten heel terughoudend zijn met die drones. Wij maken ons als partij sowieso al zorgen over de toename van het aantal mobiele camera’s op straat. Wat wij helemaal niet willen, is een soort Big Brother in de lucht”, stelt fractieleider Joris Wijsmuller van de HSP in het AD.

“Ja, we zitten in een crisis. Maar dat betekent nog niet dat we onze basale rechten overboord moeten gooien. We willen geen China worden”, vult Robert Barker van de PvdD in diezelfde krant aan.

Ongepaste kritiek

De kritiek van de linkse partijen is tegen het zere been van andere Haagse raadsleden. René Oudshoorn – zelf dronepiloot – van Hart voor Den Haag/Groep de Mos vindt dat de raadsleden geen idee hebben waar ze het over hebben. “Onnozelheid en onwetendheid over de inzet van drones, verdiep je er eerst in voordat je domme vragen gaat stellen. De politieheli bijvoorbeeld is tot veel meer in staat qua privacy ‘schending’ en daar hoor je niemand over”, schrijft het raadslid op Twitter.

VVD-raadslid Frans de Graaf valt Oudshoorn bij. Volgens hem staat de inzet van drones vermeld in het coalitieakkoord. De Graaf noemt het ‘ongepast’ dat er raadsleden zijn die daar nu ineens een punt van gaan maken. “Prima om details over deze inzet te willen weten. Maar vergelijkingen met totalitaire landen of insinueren dat grondrechten worden geschonden is schandalig en populistisch. Ongepast in deze tijd”, stelt De Graaf in een tweet.

‘Uitverkoop van privédetails’

Toch staan de zorgen van de Haagse raadsleden niet op zichzelf. In haar column in De Volkskrant zet ook Sheila Sitalsing vraagtekens bij de inzet van drones voor surveillance en crowd control. Volgens Sitalsing leidt het coronovirus tot een ‘nieuwe wereld’ waarin ineens geen punt meer wordt gemaakt van de ‘uitverkoop van privédetails’.

Sitalsing vreest dat onder het mom van het bestrijden van het virus dadelijk alles geoorloofd is. “Geef ze de kans, laat de aandacht verslappen, en het is voor niets geweest, de referenda, de rechtszaken, de protesten. Sluipen we straks over straat, permanent bespioneerd door buren en drones. ‘Om levens te redden.’”

VK: ophef over video

Ook in het Verenigd Koninkrijk is er ophef ontstaan in verband met de inzet van politiedrones tijdens de coronacrisis. Daar ging het om een dronevideo van een wandelend stelletje, die door Derbyshire Police op Twitter werd gepubliceerd. Bij de video zette het korps de tekst “Going for a walk, miles from home. Not essential”.

Maar volgende Britse krant The Guardian was het stelletje helemaal niet in overtreding, volgens de richtlijnen die de Britse overheid op dat moment had uitgevaardigd. Burgerrechtengroepering Big Brother Watch noemde de video “sinister” en “niet productief”.

Standpunt Dronewatch

Wat Dronewatch betreft zijn de privacyzorgen deels terecht, of op zijn minst begrijpelijk. Wiebe de Jager: “Het grootste probleem is dat je als burger niet kunt zien van wie een bepaalde drone is. De drone die de politiekorpsen gebruiken is in principe overal te koop. Wie zegt mij dat er een agent achter de sticks zit?”

Misschien dat de oplossing deels zit in de herkenbaarheid van de drone. “Het is te makkelijk om te zeggen dat de camera van een drone geen mensen herkenbaar in beeld kan brengen – waar ik het overigens niet mee eens ben. Maar afgezien daarvan gaat het ook om privacybeleving. Een drone die uit het niets op je af komt kan best intimiderend overkomen. Misschien helpt het als je duidelijk kunt zien dat een drone van de politie is. Net zoals dat je de politieheli kunt herkennen.”

“Hoe dan ook zie je dat drones een opmars maken in de openbare leefomgeving. Dat komt deels door versoepelde regelgeving. Als gevolg van de coronacrisis zie je dat deze ontwikkeling in een stroomversnelling komt, in ieder geval waar het gaat om het gebruik van drones voor handhaving. Daarover is het laatste woord nog niet gezegd, zoals blijkt uit de kritiek die nu her en der te horen is.”