EU droneregels: hoe zit het met de handhaving?

Op 31 december 2020 worden de nieuwe Europese droneregels van kracht. Dat brengt niet alleen voor dronevliegers grote veranderingen met zich mee: ook politieagenten op straat krijgen te maken met nieuwe vraagstukken, maar dan op het vlak van handhaving. Dronewatch sprak met Steef Boonstra van de luchtvaartpolitie over de vraag hoe de handhaving vorm gaat krijgen.

Steef, bedankt dat je even tijd wilt vrijmaken voor een interview. Wat vind je in grote lijnen van de aankomende Europese droneregels?

“Ik vind het vooral heel positief dat er meer mogelijk gaat worden, de regelgeving is meer toekomstgericht. Een belangrijk verschil is dat de nieuwe regels risicogebaseerd zijn. Als je meer wilt, dan kan dat, als je maar zorgt dat het veilig gebeurt. Het is vanuit ons perspectief fijn dat er dadelijk geen verschil meer is tussen beroepsmatig en recreatief gebruik van drones, dat was altijd moeilijk qua handhaving.

Voor ons als politie is een belangrijk punt dat mensen verplicht worden om wat kennis te hebben van de regels, door middel van de opleidingsverplichting. Mensen kunnen zich niet meer beroepen op ‘waar kan ik de regels vinden dan’. We kunnen in de toekomst van mensen verwachten dat ze weten waar ze mee bezig zijn.”

Ik hoor vaak dat er amper gehandhaafd wordt op illegaal vliegen. Hoe kijk je daar tegenaan?

“In het verleden was er wel kritiek op de handhaving. Aan de andere kant, het is ook niet realistisch om te verwachten dat iedereen die door rood rijdt een bekeuring krijgt. Er worden door mijn collega’s regelmatig bekeuringen uitgeschreven voor overtredingen met drones, dus er is wel degelijk sprake van handhaving.

De frustratie zat met name bij Youtubefilmpjes vol illegale dronebeelden, waar dan niets aan gedaan werd. Het probleem daarbij is dat je meestal niet zeker weet wie de drone bestuurde toen de opnamen gemaakt werden. Een bekeuring is dus toch vaak een kwestie van een heterdaadje.”

Uiteindelijk zijn mensen verantwoordelijk voor hun eigen gedrag, zowel qua droneregels als qua respecteren van de privacy. Je krijgt nu de kans om kennis te dragen, als je wilt gaan vliegen. Mensen moeten dat niet zien als ballast, maar als een kans voor de sector om verder te groeien. Daarvoor is het wel van belang dat men verantwoord omgaat met de regels.”

Hoe bereidt de politie zich voor op de nieuwe droneregels?

“Sowieso begint het met een duidelijke taakverdeling. De politie richt zich op het handhaven van dronevluchten in de Open categorie. De ILT gaat toezien op de Specific categorie.

We maken voor de handhaving gebruik van een interne Drone App. Die wordt nu omgebouwd naar de nieuwe regels. Aan de hand van een flowdiagram kan een agent via een serie ja/nee-vragen bepalen of iemand zich aan de regels houdt. Het is alleen enorm complex. We moeten een afweging maken tussen diepgang en bruikbaarheid. Als voorbeeld: er komt dadelijk een minimale horizontale afstand tot snelwegen. Maar dat is bijna niet te handhaven.

In de app zit ook een kaart met statische no-flyzones. Denk aan alle CTR’s en de nieuwe zones rondom vitale objecten. Op basis van de locatie van de piloot kan een agent afleiden of er op die plek gevlogen mag worden en hoe een eventueel strafbaar feit afgehandeld moet worden. Tijdelijke vliegrestricties op basis van NOTAMs en Natura 2000-gebieden zitten er echter niet in.

Iemand bekeuren is niet zo simpel als even een bonnetje uitschrijven. Vooralsnog moet een agent een tikverbaal maken, op basis van het eigen dossier, eventueel met ondersteuning van de luchtvaartpolitie. Dat moet wel op een uniforme manier gebeuren. Voor eenvoudige overtredingen, zoals het vliegen zonder registratie of zonder dronebewijs komt er waarschijnlijk wel de mogelijkheid om een ‘snel bonnetje’ uit te schrijven.”

Waar gaat de politie in eerste instantie met name op letten, na de invoering van de Europese regels?

“Denk aan een check op de registratie van de operator, en op het bezit van het juiste vliegbewijs. We gaan ook checken of het exploitantnummer op de drone is aangebracht. In de toekomst komt er zoiets als Remote ID, zodat je op afstand een operatorcode kunt uitlezen, maar daar hebben we nu nog geen zicht op.”

Komt er ook een soort overgangsperiode, qua handhaving? Niet iedereen zal zich meteen op 31 december registreren of een opleiding volgen.

“In de eerste periode zullen er geen boetes worden uitgeschreven als iemand nog geen opleiding heeft gevolgd of zich nog niet heeft geregistreerd. We zijn nog in overleg met het Openbaar Ministerie over de lengte van die periode. Het hangt ook af van hoe het technisch allemaal gaat lopen, en de voorlichting moet nog op gang komen. Het wordt wel een afgebakende periode. En natuurlijk zullen we wel handhaven op de algemene regels, zoals de maximale vlieghoogte.”

Hoe gaat de politie om met dronebewijzen die uitgegeven zijn door een andere lidstaat? En hoe zit het met de legacy drones? Krijgen agenten een weegschaal mee?

“Als iemand een dronebewijs overlegt die door een andere lidstaat is afgegeven, dan kunnen we nog niet opzoeken of deze inderdaad geldig is. Op termijn komt er een koppeling naar een Europese database. Tot die tijd kunnen we natuurlijk wel een nader onderzoek instellen als er een indicatie is dat het niet klopt.

Wat de legacy drones zonder Cx CE label betreft, die zitten ook in de Drone App. Agenten hebben geen weegschaal mee, als het echt nodig is kunnen we altijd via internet het gewicht opzoeken van een bepaalde drone.”

Hoe gaan jullie om met buitenlandse dronepiloten, die niet op de hoogte zijn van de Nederlandse afwijkingen op de Europese regels?

“Iedere lidstaat kan zijn eigen aanvullende regels invoeren. Maar er wordt door ons gehandhaafd op de nationale regels, dus daar moet men zich aan houden. Dat er op nationaal niveau afwijkingen mogelijk zijn, dat is vooral een Europees beleidsvraagstuk. Maar het gaat wel discussie opleveren. We hebben op dit vlak dan ook feedback gegeven op de concept-Regeling onbemande luchtvaart.”

Is al duidelijk hoe hoog de bekeuringen worden?

“De strafbaarstelling moet op nationaal niveau geregeld worden. De hoogte van bekeuringen is op dit moment nog niet bekend, omdat de Regeling onbemande luchtvaartuigen nog niet definitief is vastgesteld. Het OM komt te zijner tijd met een transactielijst. Die bevat bedragen die bij bepaalde overtredingen horen.

Indien van toepassing kan er geëscaleerd worden. Als je bijvoorbeeld moedwillig met je drone ander luchtverkeer in gevaar brengt, dan is de Wet luchtvaart of het wetboek van Strafrecht van toepassing. Daar kan zelfs celstraf op staan.”

Privacy wordt een heet hangijzer, zeker omdat je met lichtgewicht drones boven bebouwing mag gaan vliegen. Hoe gaat de politie met dit onderwerp om?

“Het is een grijs gebied, maar we gaan hier vooral pragmatisch mee om. Met gezond verstand en logisch nadenken kom je een heel eind. Richt je camera niet op een plek waar je vanaf de openbare weg ook geen zicht op hebt. Als je met een drone boven een saunaweide of boven de tuin van een zonnende buurvrouw vliegt, dan snap je wel dat men zich al snel aangetast voelt in de privacy. Ook als je bij een flat op tien hoog door een raam naar binnen kijkt is het wel duidelijk dat je een inbreuk maakt op de privacy.

Een politieagent zal altijd een afweging moeten maken. Iemand die klaagt zal duidelijk moeten kunnen maken waarom er sprake is van een privacyschending. Als een dronevlieger hoog boven huizen vliegt en niemand herkenbaar in beeld brengt, dan wordt het lastig om zo’n klacht hard te maken.”

In België is er veel te doen over politiedrones die handhaven op de coronaregels en het vuurwerkverbod. Burgers ervaren dat als een inbreuk op de privacy, door de overheid. Wat heb je daarover te zeggen?

“Er is een verschil tussen horizontale privacy en verticale privacy. Het eerste is tussen burgers onderling, het tweede gaat over de relatie tussen overheid en burger. Als je het over politiedrones hebt, dan gaat het over verticale privacy.

De inzet van politiedrones is altijd goed beschreven, daar zijn heel duidelijke regels voor. Wel is het lastig dat een politiedrone niet per se als zodanig herkenbaar is, zoals wel het geval is bij een politiehelikopter.”

Hoe zit het met drones in natuurgebieden?

“Daar gaat de politie primair niet over. Dat valt onder de Wet milieubeheer. Ik weet wel dat het niet meevalt om blijvende verstoring door drones hard te maken. In het verleden zijn er wel bekeuringen kwijtgescholden. De handhaving op dit vlak is in de handen van BOA’s en boswachters.”

Mag je eigenlijk iemand anders met jouw drone laten vliegen? Hoe zit het dan met het operator ID?

“Dat mag gewoon, dat iemand anders de exploitant is. Net zoals dat jij in mijn auto mag rijden, zolang je maar een rijbewijs hebt. Iemand anders kan dus met jouw drone vliegen, als die persoon maar het juiste dronebewijs heeft.

Je hebt alleen wel een bepaalde verantwoordelijkheid als exploitant. Goed opletten dus wie je met je drones laat vliegen.”

Als dronevlieger moet je je houden aan de maximale vlieghoogte. Maar op Scheveningen bijvoorbeeld heb ik wel eens te maken met vliegtuigjes die heel laag vliegen. Hoe kijk je daar tegenaan?

“De wet schrijft voor de bemande luchtvaart een minimale vlieghoogte voor, waar men zich aan moet houden. Je moet als dronevlieger zorgen dat je voorrang geeft aan ander luchtverkeer, maar reguliere vliegers moeten natuurlijk ook rekening houden met drones. Wettelijk gezien mogen politie en defensie laagvliegen, maar ook zij hebben een verantwoordelijkheid dat dit veilig gebeurt.”

Heb je nog een laatste opmerking voor lezers van Dronewatch?

“Ik wil benadrukken dat we echt niet de boeman zijn. We willen mensen motiveren om te snappen dat er regels zijn, en ze aansporen om een stukje eigen verantwoordelijkheid te nemen. Drones zijn niet meer weg te denken, er komen steeds meer toepassingen voor. Maar er zitten gewoon risico’s aan objecten die in de lucht vliegen.”