FAQGastbijdrage

Hoe komt een drone aan een Cx-label?

Wanneer komen er drones met Cx-labels op de markt? Als secretaris van de NEN commissie voor drones kan ik helaas (nog) geen antwoord geven op deze vraag. Wat ik wél kan doen is inzicht geven in het proces om normen te ontwikkelen en wanneer ze worden verwacht. Let op, voor het gemak is dit een vereenvoudigde weergave van het proces.

Geharmoniseerde normen

Normen en regelgeving worden vaak door elkaar gehaald. Normen zijn meestal vrijwillige afspraken over specificaties of criteria voor producten, werkwijzen en diensten. Daarnaast worden normen gemaakt door belanghebbende marktpartijen en niet door de overheid. Voor drones is het eigenlijk een beetje van beide: de drone normen in Europa zijn zogenaamde geharmoniseerde normen. Dit zijn normen die tot stand komen op basis van een verzoek van de Europese Commissie aan de normalisatie instellingen om normen te maken waarnaar regelgeving kan verwijzen.

Essentiële eisen en normen

Voor een Cx-label moet de drone voldoen aan de ‘essentiële eisen’ uit de Europese verordening (2019/945 en 2020/1058). De ‘essentiële eisen’ staan omschreven in de bijlagen van de verordening: welke eisen er worden gesteld aan de drone klassen C0 t/m C6. In de verordening staat ook dat producten die in overeenstemming zijn met geharmoniseerde Europese normen worden geacht te voldoen aan de ‘essentiële eisen’.

Europees ‘level playing field’

Op basis van deze eisen maken belanghebbenden uit de dronesector normen. Deze normen worden vervolgens getoetst door de Europese Commissie. Die checkt of ze op de correcte wijze zijn opgesteld en voldoen aan alle voorwaarden. Dan wordt een verwijzing naar de normen gepubliceerd in de “Official Journal” van de EU (OJEU). Vanaf dat moment is er sprake van een geharmoniseerde norm. Voldoe je aan de eisen in een geharmoniseerde norm? Dan mag je er van uitgaan dat je voldoet aan de essentiële eisen in de (wettelijke) verordening. Dit principe staat ook bekend als “het vermoeden van overeenstemming”. Doordat zowel normen als regelgeving in heel Europa geldig zijn ontstaat een overzichtelijk ‘level playing field’ voor marktpartijen.

Conformiteit

De geharmoniseerde normen waar in het kader van de verordening naar wordt verwezen kunnen vervolgens worden gebruikt in de conformiteitsbeoordelingsprocedures. Dit zijn de procedures, waarbij gecontroleerd wordt of het product voldoet aan de essentiële eisen en waarna de CE markering (en het Cx-label) mag worden aangebracht. Maar normen zijn vrijwillig: je hoeft niet per sé de normen te volgen. Je mag altijd op een andere manier laten zien dat het product voldoet aan de eisen in de verordening. Het toepassen van een geharmoniseerde norm maakt het wél makkelijker om te laten zien dat je aan de eisen voldoet. Daarnaast hoef je het wiel niet opnieuw uit te vinden.

Tijdspad Cx-labels

Dus wanneer kan er een drone worden verkocht met een Cx-label? Wanneer een fabrikant, importeur, of distributeur kan aantonen dat de drone voldoet aan de essentiële eisen voor de drone klasse uit de verordening. Wanneer degene die de conformiteitsbeoordeling doet de norm in handen heeft is dat waarschijnlijk een stuk makkelijker om aan te tonen dan zonder.

De deadline voor het maken van de geharmoniseerde normen klasse C0 t/m 4 ligt op 30 juni 2022. Voor klassen C5 en C6 is dat 30 juni 2023. Na afronding worden de normen gecontroleerd en moet de verwijzing gepubliceerd worden in de OJEU. Dat kan soms enkele maanden in beslag nemen. Vervolgens kunnen ze worden gebruikt – op basis van de deadline richting de tweede helft van 2022 (of tweede helft 2023 voor C5 en C6).

De verdere tijdslijn voor een Cx-label hangt daarna af van de conformiteitsbeoordeling op basis van de normen. Staan die procedures helemaal in de startblokken op de dag van publicatie in de OJEU? Dan kunnen beoordelingen op basis van de norm direct worden uitgevoerd en kunnen Cx-labels gaan worden toegekend. Als deze procedures pas na publicatie in de OJEU in gang worden gezet zal het langer duren.

Maken van normen: Het proces

De geharmoniseerde Europese normen voor drones worden gemaakt binnen ASD-STAN, een aan CEN (European Committee for Standardization) geassocieerd instituut. Dit normontwikkelproces is voor alle belanghebbenden toegankelijk via de nationale normalisatie-instituten, zoals NEN. De normen worden ontwikkeld in de ASD-STAN werkgroep drones. Binnen deze werkgroep stellen nationale afgevaardigden gezamenlijk de hoofdlijnen van de inhoud vast op basis van de essentiële eisen uit de verordening. Dan vindt het daadwerkelijke schrijfwerk plaats in kleinere subgroepen. Zodra een concept gereed is, leggen ze dit voor aan de werkgroep.

Zodra de werkgroep groen licht geeft, wordt het concept voorgelegd aan de nationale normalisatie-instituten voor een openbare consultatie. Alle belanghebbenden kunnen dan via het normalisatie-instituut in hun eigen land commentaar indienen. Pas wanneer dat commentaar door de werkgroep en subgroepen weer is verwerkt, kan het concept uiteindelijk ter stemming worden gebracht. Ook de stemming verloopt weer via de nationale normalisatie-instituten. Dit stemmen gebeurt op basis van een gewogen stemming – grotere lidstaten hebben een zwaardere stem.

Nationale normalisatie commissies

NEN coördineert de Nederlandse positie binnen de normcommissie drones. In de normcommissie van NEN komen experts en belanghebbenden bijeen en bepalen zij gezamenlijk de positie van Nederland. Via de NEN-commissie kunnen leden ook deelnemen aan de subgroepen die de normen schrijven of commentaar leveren op concepten. NEN is lid van ASD-STAN en stemt op basis van de mening van de normcommissieleden.

Belang van deelname

Door deel te nemen aan een commissie kunnen leden invloed uitoefenen op de inhoud van de norm. Daarnaast hebben ze vroegtijdig kennis van de inhoud. Daardoor kan al vóór de invoering van de norm ingespeeld worden op aankomende ontwikkelingen en vereisten. In principe kan elke partij zich aanmelden als lid van de nationale commissie. De enige eisen zijn kennis van zaken en aantoonbaar belang bij invloed op normen voor de dronesector.

Goede normen zijn in het belang van elke professional in de sector: onderwerpen als “veilig besturen”, “risico op verwonding van mensen”, “vluchtinstructies”, “geo-bewustzijn” en “verificatiemethoden” zijn slechts enkele voorbeelden van onderdelen uit de huidige set normen die relevant zijn voor alle belanghebbende partijen. Niet enkel de producent van de drone, maar zeker ook de (veeleisende) gebruiker. Vertegenwoordiging van alle belanghebbenden bij het maken van een norm zorgt voor betere normen. Goede normen dragen, net als regelgeving, bij aan de veiligheid en kwaliteit van drones en daarmee de mogelijkheden voor de sector.

Onderwerpen van normen

De Europese normen in ontwikkeling voor drones (ofwel UAS – Unmanned Aircraft Systems) gaan over de volgende onderwerpen:

  • Algemene productkenmerken klassen C0 t/m C4 UAS
  • Direct Remote Identification eisen voor UAS
  • Geo-awareness eisen voor UAS
  • Verlichtingseisen voor UAS
  • Network remote identification eisen voor UAS
  • Geo-caging eisen voor UAS
  • Flight Termination System eisen voor UAS
  • Algemene productkenmerken voor klassen C5 en C6 UAS en accessoires

Mondiale normen voor drones

Naast de Europese EN-normen worden er ook ISO-normen gemaakt. Ook dit zijn afspraken over producten, diensten en methoden gemaakt door marktpartijen, maar dan op mondiaal niveau. De eerste gepubliceerde ISO-normen voor drones ging over “operationele procedures”. Het lijkt zo logisch dat deze overal ter wereld hetzelfde zijn – maar dat soort zaken gebeurt vaak op basis van een norm. Niet voor niets zijn de ISO-commissies voor lucht- en scheepvaart, met producten en onderhavige diensten die de hele wereld over gaan, twee van de belangrijkste en grootste commissies die er zijn! Daarnaast zijn ISO-normen ook van belang omdat ze soms de basis vormen voor geharmoniseerde Europese normen.

Ook bij ISO wordt een breed scala aan onderwerpen behandeld waarvan het belangrijk is dat alle landen die op dezelfde manier uitvoeren: Van “vocabulaire” tot “training van personeel” en “testmethoden” tot “UAS onderdelen” en “Eisen aan UTM dienstverleners” tot “eisen aan tethered UAS”. Deelname aan ISO-commissies gaat grofweg op dezelfde manier als bij de EN-normen: Het begint allemaal bij de nationale NEN-commissie. Die verwoordt in de wereld van de internationale normen de stem van de Nederlandse drone industrie.

Neem contact op!

Ik hoop met deze blog iets meer inzicht te hebben gegeven in de wereld van normen en waarom deze van belang zijn voor de drone sector in Nederland. Voor meer informatie en een volledig overzicht van de ISO-normen verwijs ik je graag naar de website van de NEN drones commissie. Als je naar aanleiding van deze blog vragen hebt over normen voor drones of lidmaatschap nodig ik je van harte uit om contact op te nemen via iv@nen.nl of tel nr. 0152690180.

(coverfoto: DJI, bewerkt in Photoshop)

Nina van der Meer

Nina van der Meer is secretaris van de NEN Normcommissie voor drones.

4 gedachten over “Hoe komt een drone aan een Cx-label?

  • Zeer interessant verhaal! Ik zou best bij willen dragen aan dit proces, met name dan om de belangen van hobby vliegers te vertegenwoordigen!

    Beantwoorden
    • De Schepper

      Ik heb met aandacht het artikel hierboven gelezen en ik moet toegeven dat het me moeite kost om het volledig te begrijpen. Maar klopt het dat u schrijft er komt een Cx-label dat zou verplicht worden vanaf
      01/01/2023 maar de volledige inhoud voor deze labels is nog door niemand gekend. En daardoor kan het ook zijn dat dit verlengt wordt tot …….
      En dan moeten we daar nog de ontwikkeling bij rekenen die de drone producenten nodig hebben om aan deze normen die alleen binnen Europa gelden te voldoen.

      Beantwoorden
  • Rob Bruning

    Ben van plan een nieuwe drone te kopen van het kaliber DJI-Mavic 2 of 3, maar gezien alle onzekerheden rond de inbouw van een Cx label in nieuwe drones kijk ik voorlopig eerst de kat uit de boom, want het wordt geen drone zonder Cx-label!

    Beantwoorden

Laat een antwoord achter aan Rob Bruning Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Meld je aan voor onze nieuwsbrief!

Vul hieronder je gegevens in en blijf op de hoogte.

Open nieuwsbrief aanmeldformulier