Duitse rechter: dronefoto’s van kunstwerken verboden zonder toestemming van rechthebbende

De Duitse Bundesgerichtshof (BGH) heeft onlangs geoordeeld dat het maken van luchtfoto’s van auteursrechtelijk beschermde kunstwerken met behulp van een drone niet valt onder de zogenaamde Panoramafreiheit. Dit betekent dat voor het publiceren van foto’s van dergelijke kunstwerken vanuit de lucht, toestemming van de auteursrechthebbenden nodig is. De uitspraak kan belangrijke gevolgen hebben voor dronefotografie, vooral bij het vastleggen van kunstwerken in openbare ruimten.

Achtergrond van de zaak

De rechtszaak begon nadat een Duitse auteursrechtenorganisatie, die de rechten van kunstenaars in de visuele sector behartigt, een boekuitgever aanklaagde. Deze uitgever had in gidsen over de heuvels in het Ruhrgebied luchtfoto’s opgenomen van kunstinstallaties op deze heuvels.

De foto’s waren gemaakt met drones en toonden verschillende kunstwerken waarvan de auteursrechten bij de organisatie liggen. De organisatie stelde dat deze dronebeelden inbreuk maakten op de auteursrechten van de kunstenaars, omdat ze zonder toestemming waren gepubliceerd en niet onder de Panoramafreiheit vielen.

Rechtbank: drone schendt auteursrecht

De eerste uitspraak werd gedaan door de rechtbank in Bochum, die oordeelde dat de uitgeverij schadevergoeding moest betalen. De uitgever ging in hoger beroep, waarop de hogere rechtbank (OLG Hamm) de schadevergoeding weliswaar verlaagde, maar de rest van de uitspraak bevestigde. De uitgever besloot hierop in cassatie te gaan bij de Bundesgerichtshof, de hoogste civiele rechter in Duitsland.

Het Bundesgerichtshof verwierp de cassatie en oordeelde dat de uitgever met de publicatie van de dronebeelden van de kunstinstallaties inderdaad het auteursrecht had geschonden. Volgens de rechtbank is de Panoramafreiheit – die het maken van beelden van kunstwerken in de openbare ruimte normaliter toestaat – niet van toepassing op beelden die met een drone zijn gemaakt.

De Panoramafreiheit, zoals vastgelegd in de Duitse auteurswet (§ 59 UrhG), geldt namelijk alleen voor werken die permanent in openbare ruimtes staan en op natuurlijke wijze vanaf de grond zichtbaar zijn voor het publiek. Dronefotografie wijkt af van deze voorwaarde, omdat het beelden uit ongebruikelijke hoeken en opnames vanuit de lucht mogelijk maakt, wat volgens de rechtbank niet onder de vrijstellingen van de Panoramafreiheit valt.

De uitspraak wijst op een afweging tussen de informatie- en communicatievrijheid van fotografen enerzijds en de economische belangen van de kunstenaars anderzijds. Het Bundesgerichtshof stelde dat het belang van de auteursrechthebbenden in dit geval zwaarder weegt, en dat ze recht hebben op bescherming van hun werken tegen ongeoorloofd gebruik.

Implicaties voor dronefotografen en uitgevers

Deze uitspraak benadrukt dat dronefotografen in Duitsland toestemming moeten vragen voor het vastleggen en verspreiden van beelden van auteursrechtelijk beschermde kunstwerken, ook als deze zich in de openbare ruimte bevinden. De Panoramafreiheit biedt dus geen juridische dekking wanneer het gaat om beelden die met drones worden gemaakt.

Deze uitspraak kan van grote invloed zijn op publicaties en projecten waarbij drones in Duitsland worden ingezet om kunstwerken in het landschap vanuit een uniek perspectief vast te leggen. Overigens valt het fotograferen met een normale camera vanaf een hoogtestatief ook niet onder de Panoramafreiheit.

(coverfoto: achtbaan Tiger and Turtle in Duisburg, CC0)