Hoe drones toezicht effectiever maken bij Nederlandse omgevingsdiensten
Het gebruik van drones wordt steeds belangrijker binnen toezicht en handhaving in Nederland. Volgens Robert Vogelaar en Christian Kok, beiden toezichthouders bij omgevingsdiensten in respectievelijk Noord-Holland Noord en Regio Arnhem, maken drones het werk van toezichthouders aanzienlijk efficiënter en effectiever. Inmiddels hebben negentien omgevingsdiensten de krachten gebundeld in een gemeenschappelijke beheerorganisatie, met 60 dronepiloten.
Uitdagingen en regelgeving
Omgevingsdienst NL is de landelijke vereniging van de 28 omgevingsdiensten die Nederland telt. De omgevingsdiensten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van vergunningverlening, toezicht- en handhavingstaken (VTH) op het gebied van milieu, bouw en natuur. Elke omgevingsdienst heeft een eigen werkgebied dat meerdere gemeenten en provincies omvat.
Voor het uitvoeren van toezichtstaken maken de omgevingsdiensten steeds vaker gebruik van drones. Dit is echter niet zonder uitdagingen. “We werken inmiddels al enkele jaren met drones, maar dat heeft behoorlijk wat voeten in de aarde gehad,” vertelt Kok. Het vliegen met drones is onderworpen aan strenge wet- en regelgeving, die bepaalt waar en wanneer drones mogen worden ingezet. Om deze uitdagingen aan te pakken, hebben meerdere omgevingsdiensten besloten samen te werken en een gezamenlijke aanpak te ontwikkelen.
De voordelen van drones zijn duidelijk: naast sneller optreden bij overtredingen kunnen toezichthouders ook data verzamelen voor 2D- en 3D-modellen. Hiermee wordt onder andere de hoogte en het volume van opslagplaatsen in kaart gebracht. “Het voorkomt dat we terug hoeven naar een locatie, omdat we alles nauwkeurig kunnen vastleggen en later kunnen bekijken,” aldus Vogelaar. Daarnaast maken drones beelden van moeilijk bereikbare plekken, die als bewijsmateriaal in rechtszaken kunnen dienen.
Landelijke samenwerking en vergunningen
De landelijke samenwerking tussen omgevingsdiensten heeft geleid tot de oprichting van een beheerorganisatie drones, onder beheer van Omgevingsdienst NL. Deze organisatie faciliteert onder meer een gezamenlijke exploitatievergunning, iets wat voorheen niet mogelijk was. Sinds april 2022 beschikt Omgevingsdienst NL over een exploitantnummer en sinds april 2023 over de exploitatievergunning Specific.
Kok legt uit: “We hebben de werkwijze van Brandweer Nederland als voorbeeld aangedragen bij de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Na veel overleg en wetswijzigingen is het nu mogelijk om één exploitatievergunning te gebruiken. “Na ondertekenen van een convenant kunnen omgevingsdiensten onder deze exploitatievergunning vliegen.” De beheerorganisatie houdt toezicht op naleving van de vergunning, stimuleert samenwerking en promoot een just culture, waarbij veiligheid en transparantie centraal staan.
Privacy-aspecten en externe ondersteuning
Als publieke organisatie is het ook belangrijk om op een verantwoorde manier om te gaan met privacygevoelige informatie. Hiervoor heeft elke omgevingsdienst een data protection impact assessment (DPIA) opgesteld waarin duidelijk staat beschreven hoe om te gaan met privacygevoelige data die met een drone ingewonnen worden.
Ter ondersteuning van de beheerorganisatie zijn diverse externe partijen aangetrokken. Kok: “Droneconsultancy heeft ons hierin begeleid en doet dat nog steeds. Daarnaast maken we gebruik van de beheersoftware van Aeret, Drone Flightlog. Hiermee kunnen we als beheerorganisatie goed monitoren of de afzonderlijke omgevingsdiensten drones inzetten zoals vastgelegd in het convenant en conform het operationeel handboek.”
Groeiend aantal deelnemers
Sinds 1 januari van dit jaar maken negentien omgevingsdiensten gebruik van de gezamenlijke exploitatievergunning. In totaal telt de beheerorganisatie 60 dronepiloten, waarvan ruim 40 piloten actief zijn in de Specific categorie.
De beheerorganisatie speelt een cruciale rol in de coördinatie van het dronegebruik en zorgt ervoor dat deelnemers zich aan de regels houden. Daarnaast bevordert zij het delen van kennis, het gezamenlijk uitvoeren van dronevluchten en fungeert zij als aanspreekpunt voor zowel omgevingsdiensten als toezichthouders van de ILT.
Deels decentraal
De beheersorganisatie onderhoudt de exploitatievergunning en verzorgt een jaarlijks trainingsprogramma. Maar niet alles wordt centraal bedacht en aangestuurd, benadrukt Vogelaar: “De individuele diensten hebben een grote eigen verantwoordelijkheid en bepalen zelf de mate van inzet van drones binnen hun regio.”
Daarbij zijn niet alle omgevingsdiensten aangesloten bij de centrale drone-organisatie. “Er zijn ook een paar omgevingsdiensten die enkel in de Open categorie operationeel zijn. Zij voeren deze vluchten uit onder hun eigen verantwoordelijkheid en met een eigen exploitantnummer,” besluit Kok.
(coverfoto: Omgevingsdienst Groningen)